Hebben grootouders recht op omgang met hun kleinkinderen?
Om te beginnen is het vaak bijzonder verdrietig als er een verschil van mening bestaat over de vraag of opa en oma tijd met hun kleinkinderen mogen doorbrengen. Er is dan veelal sprake van een familieruzie. De Italiaanse Hoge Raad heeft in januari 2023 op grond van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens geoordeeld dat Italiaanse kinderen niet gedwongen kunnen worden om hun grootouders te zien als zij dat niet willen. Hoe is dit verdrag in Nederland in de wet vastgelegd?
Op grond van de wet heeft een kind recht op omgang met zijn ouders en met degene die in een 'nauwe persoonlijke betrekking tot hem staat'. In de rechtspraak wordt over het algemeen aangenomen dat sprake is van een nauwe persoonlijke betrekking als er sprake is van regelmatig en wederzijds als plezierig ervaren contact, in de zin van bezoekjes, oppassen, logeerpartijtjes, gezamenlijke uitstapjes e.d. (ECLI:NL:RBDHA:2016:9618). Als dit het geval is, dan kan een grootouder een verzoek indienen bij de rechtbank om het recht op omgang met een kleinkind vast te laten stellen
De rechter ontzegt het recht op omgang slechts als de omgang met de grootouders ernstig nadeel voor het kind zou opleveren, de grootouder niet in staat kan worden geacht tot omgang, of als het kleinkind van twaalf jaar of ouder zelf aangeeft ernstige bezwaren te hebben tegen de omgang. De rechter kan een onderzoek gelasten, om te onderzoeken of, en zo ja, hoe omgang plaats zou kunnen vinden.
In de zaak van de Hoge Raad in Italie stelde de rechter de grootouders in het ongelijk. "Het recht van de grootouders om hun kleinkinderen te zien, weegt niet op tegen het recht van diezelfde kleinkinderen als die dat niet willen. Hoewel kinderen baat hebben bij een goede band met hun grootouders, kunnen ze daartoe niet gedwongen worden", schrijft het hof in de uitspraak. De ouders voerden aan dat omgang met de ouders van de vader van de kinderen onwenselijk was vanwege familieproblemen, waardoor de sfeer bij familiebijeenkomsten gespannen was. De kleinkinderen wilden daardoor niet meer op bezoek bij hun grootouders.
Samengevat heeft een kind volgens de wet recht op omgang met hun ouders én degene die in een nauwe persoonlijke betrekking tot hem/haar staan. Dat zijn in veel gevallen de opa's en oma's. Zij hebben geen wettelijk recht -en geen plicht- tot omgang met hun kleinkinderen, maar zij kunnen de rechter wel verzoeken om een omgangsregeling vast te stellen. Onderzoekers constateerden dat de drempel voor grootouders om tot omgang te verzoeken relatief hoog ligt in Nederland vergeleken met omringende landen. In 2021 is een motie ingediend met als doel het instellen van een dergelijk verzoek voor grootouders gemakkelijker te maken ('Wetsontwerp tot drempelverlaging omgangsverzoeken grootouders', Kamerstukken II 2020/21, 31 265, nr. 87). Voor het indienen van een verzoek om een omgangsregeling met uw kleinkinderen te laten vaststellen heeft u een advocaat nodig.
Heeft u een familieruzie en overweegt u mediation? Heeft u vragen over omgang met uw (klein)kinderen, of wilt u een verzoek indienen bij de rechtbank en een omgangsregeling laten vaststellen? Neem dan vrijblijvend contact op of maak direct een afspraak.
Dit artikel is geschreven door mr. Valerie Goudriaan, advocaat en MfN-registermediator.